Từ bao đời nay, hình ảnh cây nêu là biểu tượng thiêng liêng gắn liền với Tết Nguyên Đán. Vậy cây nêu có ý nghĩa như thế nào? Xem ngay bài viết để biết ý nghĩa cũng như một số mẹo để dựng và hạ cây nêu ngày Tết nhé.
1Sự tích cây nêu ngày Tết
Theo Nguyễn Đổng Chi trong Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam, sự tích cây nêu được tóm tắt như sau:
“Ngày xưa Quỷ chiếm toàn bộ đất nước, còn Người chỉ làm thuê và nộp phần lớn lúa thu hoạch cho Quỷ. Quỷ ngày càng bóc lột Người quá tay và cuối cùng Quỷ tự cho mình hưởng quyền “ăn ngọn cho gốc”. Người chỉ được hưởng rạ, tuyệt đường sinh nhai nên cầu cứu Đức Phật giúp đỡ. Phật bảo Người đừng trồng lúa mà trồng khoai lang. Mùa thu hoạch ấy, Người được hưởng không biết bao nhiêu củ khoai, còn Quỷ chỉ hưởng lá và dây khoai, đúng theo phương thức “ăn ngọn cho gốc”.
Sang mùa khác, Quỷ lại chuyển qua phương thức “ăn gốc cho ngọn”. Phật bảo Người lại chuyển sang trồng lúa. Kết quả Quỷ lại hỏng ăn. Quỷ tức lộn ruột nên mùa sau chúng nó tuyên bố “ăn cả gốc lẫn ngọn”. Phật trao cho Người giống cây ngô (bắp) để gieo khắp nơi. Quỷ lại không được gì, còn Người thì thu hoạch cơ man là trái ngô. Cuối cùng Quỷ nhất định bắt Người phải trả lại tất cả ruộng đất không cho làm rẽ nữa.
Phật bàn với Người đứng đầu của Quỷ, xin miếng đất bằng bóng chiếc áo cà sa treo trên ngọn cây tre. Quỷ thấy không thiệt hại gì nên đồng ý. Khi đó Phật dùng phép thuật để bóng chiếc áo cà sa đó che phủ toàn bộ đất đai khiến Quỷ mất đất phải chạy ra biển Đông.
Do mất đất sống nên Quỷ huy động quân vào cướp lại. Trận đánh này bên Quỷ bị thua sau khi bị bên Người tấn công bằng máu chó, lá dứa, tỏi, vôi bột,… và Quỷ lại bị Phật đày ra biển Đông. Trước khi đi, Quỷ xin Phật thương tình cho phép một năm được vài ba ngày vào đất liền viếng thăm phần mộ của tổ tiên cha ông. Phật thương hại nên hứa cho.
Do đó, hàng năm, cứ vào dịp Tết Nguyên đán là những ngày Quỷ vào thăm đất liền thì người ta theo tục cũ trồng cây nêu để Quỷ không bén mảng đến chỗ Người cư ngụ. Trên nêu có treo khánh đất, có tiếng động phát ra khi gió rung để nhắc nhở bọn Quỷ nghe mà tránh. Trên ngọn cây nêu còn buộc một bó lá dứa hoặc cành đa mỏ hái để cho Quỷ sợ. Ngoài ra, người ta còn vẽ hình cung tên hướng mũi nhọn về phía đông và rắc vôi bột xuống đất trước cửa ra vào trong những ngày Tết để cấm cửa Quỷ”.
2 Cách dựng và ngày hạ cây nêu ngày Tết
Cây nêu ở đây là cây tre dài khoảng 5–6 mét, được dựng trước sân nhà vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch, là ngày Táo quân chầu Trời.
Cây nêu phải làm bằng cây tre vì tre có đốt, là bậc thang đi về của thần linh, mang sinh khí của trời chuyển xuống mặt đất giúp mặt đất phì nhiêu, hội tụ sinh khí giúp mùa màng tốt tươi.
Tre phải là loại tre già, to, thẳng, không được cụt ngọn. Thân cây có thể được trang trí bằng các loại cờ, phướn, đèn lồng, câu đối, niêu đất chứa vôi, chuông gió,…
Bên dưới gốc, rắc bột vôi trắng tạo thành vòng tròn hoặc rắc hình cánh cung, mũi tên hướng ra phía cổng để xua đuổi tà ma.
Trên ngọn nêu buộc nhiều thứ (tùy từng địa phương) như cái túi nhỏ đựng trầu cau và ống sáo, vàng mã hay những chiếc khánh và con cá bằng đất nung, cùng một tán tròn bằng tre nứa dán giấy đỏ, lá dứa, lông gà,…
Những vật treo đều tượng trưng cho mong muốn bảo vệ và mang đến những điều hạnh phúc cho con người. Ví như lá dứa để dọa ma quỷ (vì ma quỷ sợ gai), không cho chúng vào quấy phá.
Cái khánh đồng âm với “khánh” có nghĩa là “phúc”: Năm mới đem lại hạnh phúc cho gia đình. Cành đa tượng trưng cho điều lành và tuổi thọ. Tiền vàng mã để cầu tài, cầu lộc. Lông gà là biểu tượng chim thần (một sức mạnh thiên nhiên giúp người).
Khi có gió thổi chúng chạm vào nhau và phát ra tiếng leng keng như tiếng phong linh, rất vui tai. Người ta tin rằng những vật treo ở cây nêu, cộng thêm những tiếng động của những khánh đất, là để báo hiệu cho ma quỷ biết rằng nơi đây là nhà có chủ, không được tới quấy nhiễu,…
Trong những ngày Tết cổ truyền, vào buổi tối trên cây nêu có nơi còn treo một đèn lồng nhằm chỉ đường cho tổ tiên biết đường về ăn Tết với con cháu.
Cây nêu thường được dựng vào ngày Táo quân về trời chính vì từ ngày này cho tới đêm Giao thừa vắng mặt Táo quân, ma quỷ thường nhân cơ hội này lẻn về quấy nhiễu, nên phải trồng cây nêu để trừ tà. Đến hết ngày mùng 7 tháng Giêng thì cây nêu được hạ xuống.
3Ý nghĩa cây nêu trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam
Riêng đối với dân tộc thiểu số, cây nêu loại này xuất hiện ở những vùng rẫy thuộc sở hữu cá nhân chưa khai hoang. Người chủ rẫy tìm bốn cây cao to, chặt đứt ngang thân, dựng ở bốn góc rẫy như bốn cái trụ và gọi đó là cây nêu.
Người Mường thì trồng cây nêu vào ngày 28 tháng Chạp âm lịch, trong khi đó cây nêu của người Hmông vùng Tây Bắc Việt Nam được dựng trong lễ hội Gầu tào (cầu phúc hoặc cầu mệnh) tổ chức từ ngày 3 đến ngày 5 tháng giêng âm lịch.
Cây nêu được cộng đồng người dân tộc Sán Dìu dựng trong lễ cầu mùa. Mùa thu, khi đã thu hoạch mùa màng xong, đồng bào Sán Dìu tổ chức lễ Đàn phàn (đại lễ cầu mùa màng) để tạ ơn trời đất và cầu mong sự bình yên cho người và gia súc.
Ngày đầu làm lễ dâng thóc giống mời các thần về, cầu hồn lúa đồng thời cúng trị các loại ma ác gây bệnh tật cho con người, phá hoại mùa màng. Sang ngày thứ hai dựng cây nêu.
Gần đây, phong tục trồng cây nêu ngày Tết đã dần ít phổ biến trong cộng đồng người Việt Nam thời hiện đại, và được thay thế với tục chơi cành hoa đào, hoa mai ngày Tết. Cây nêu chỉ còn bắt gặp tại các chùa, đình, một số vùng quê. Tuy nhiên, những truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc này ắt hẳn không bao giờ bị mất đi.
Nguồn tham khảo: Wikipedia.
Trên đây là những ý nghĩa đặc biệt của cây nêu ngày Tết mà có thể bạn chưa biết. Mong rằng những thông tin trên hữu ích với bạn!
Thông tin thêm về Nhà bếp SCO
BẾP SCO cung cấp nhiều thông tin hữu ích về cẩm nang sử dụng nhà bếp, hướng dẫn sử dụng nhà bếp, kinh nghiệm chọn sản phẩm nhà bếp, đánh giá sản phẩm nhà bếp…Bạn có thể tham khảo các bài viết từ Nhà bếp SCO cho các chuyên mục:
Cẩm nang nhà bếp | Cẩm nang nấu ăn | Cẩm nang thiết kế nhà bếp | Tin tức nhà bếp | Cẩm nang mua sắm | Cẩm nang làm đẹp
BẾP SCO là Tổng kho gia dụng – Tổng kho nhà bếp – Nhà phân phối nhiều thiết bị nhà bếp tốt, thiết bị nhà bếp giá rẻ như bếp điện từ cao cấp, máy máy hút mùi cao cấp, chậu rửa bát cao cấp, vòi rửa bát cao cấp lò vi sóng giá rẻ, lò nướng giá rẻ, tủ lạnh giá rẻ, máy giặt giá rẻ, điều hòa giá rẻ, tủ rượu giá rẻ, đồ gia dụng giá rẻ khác…
Nhà bếp SCO là tổng đại lý chính hãng phân phối lớn tại Việt Nam các sản phẩm của Bauer, Bosch, Teka, Canzy, Chefs, Eurosun, Faster, Hafele… (Đại lý bếp Bauer Đại lý bếp Bosch, Đại lý bếp Teka, Đại lý bếp Canzy, Đại lý bếp Eurosun…).
Để chọn được sản phẩm/ nội dung mong muốn, Quý khách vui lòng sử dụng nút tìm kiếm/ menu/ thẻ ở cuối bài viết để truy cập vào các bài viết cùng danh mục mong muốn tìm hiểu.
Bài viết Cây nêu ngày Tết mang ý nghĩa gì? Cách dựng và ngày hạ cây nêu ngày Tết được BẾP SCO tổng hợp – Nguồn: ĐMX
