Ánh sáng rất quan trọng đối với cuộc sống của con người, một loại ánh sáng được phát minh vào thế kỷ 20 có tính ứng dụng cao vào thực tế hiện nay đó là laser. Vậy laser là gì? Các loại tia laser, tác dụng và tác hại của tia laser như thế nào? Bài viết này Chúng tôi sẽ giải đáp các thắc mắc này nhé!

1 Tia laser là gì?

Laser (Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation): được hiểu là sự khuếch đại ánh sáng bằng bức xạ kích thích.

Tia laser là một nguồn ánh sáng nhân tạo thu được nhờ vào sự khuếch đại ánh sáng bằng bức xạ phát ra trong điều kiện kích hoạt cao độ các phần tử của môi trường vật chất.

2 Cấu tạo và nguyên tắc phát tia laser

2.1 Cấu tạo laser

Đèn laser hay thiết bị phát ra tia laser tiêu chuẩn sẽ có cấu tạo gồm 3 bộ phận cơ bản:

– Vật liệu laser hoặc môi trường hoạt chất: Là môi trường để các hoạt chất được kích thích bởi các nguồn năng lượng bên ngoài nhằm tạo ra sự đảo ngược dòng điện chuyển động electron. Trong môi trường khuếch đại, sự phát xạ tự phát và kích thích của các hạt lượng tử photon diễn ra, dẫn đến hiện tượng khuếch đại quang học. Chất bán dẫn, thuốc nhuộm hữu cơ, khí, vật liệu rắn thường được sử dụng làm vật liệu phát quang.

Môi trường hoạt chất quyết định đến bước sóng và các tính chất khác của tia laser phát ra.

– Nguồn năng lượng bên ngoài (ánh sáng, điện): là một nguồn năng lượng đủ lớn nhằm cung cấp tác động đến các hạt điện tích trong môi trường hoạt chất và phát xạ để kích thích vào hệ thống.

– Buồng cộng hưởng quang: Chứa gương phản xạ và bán phản xạ ở 2 đầu làm cho các hạt photon va chạm liên tục vào hoạt chất nhiều lần tạo ra mật độ hạt photon lớn.

2.2 Nguyên tắc phát tia laser

– Dưới tác động của hiệu điện thế lớn, các electron của môi trường hoạt chất di chuyển từ mức năng lượng thấp lên mức năng lượng cao tạo nên trạng thái nghịch đảo mật độ của electron. 

– Ở mức năng lượng cao, một số electron sẽ rơi ngẫu nhiên xuống mức năng lượng thấp, giải phóng ánh sáng gọi là hạt photon.

– Các hạt photon này sẽ toả ra nhiều hướng khác nhau từ một nguyên tử, va phải các nguyên tử khác, kích thích eletron ở các nguyên tử này rơi xuống tiếp, sinh thêm các photon cùng tần số, cùng pha và cùng hướng bay, tạo nên một phản ứng dây chuyền khuếch đại dòng ánh sáng.

– Các hạt photon bị phản xạ qua lại nhiều lần trong vật liệu, nhờ các gương để tăng hiệu suất khuếch đại ánh sáng.

– Một số photon thoát ra ngoài nhờ có gương bán mạ tại một đầu của vật liệu. Tia sáng đi ra chính là tia laser.

3 Các loại tia laser

Dựa vào các môi trường hoạt chất mà chúng ta có thể chia làm các loại laser sau:

– Laser rắn: Hiện nay có khoảng 200 chất rắn có thể làm môi trường hoạt chất laser, ví dụ như: vật liệu thủy tinh, thủy tinh thể,… Loại laser có ứng dụng cao phổ biến hiện nay và được tìm ra đầu tiên là laser ruby. 

– Laser lỏng: chất lỏng mà được sử dụng làm môi trường hoạt chất được gọi là laser lỏng. Laser xung nhuộm là ví dụ cơ bản cho loại laser này, chúng sử dụng thuốc nhuộm hữu cơ để làm môi trường hoạt chất. 

– Laser khí: loại laser trong đó dòng điện được phóng qua trong một môi trường chất khí được sử dụng làm môi trường hoạt chất thì được gọi là laser khí. Đây là loại laser được ứng dụng trong trường hợp đòi hỏi ánh sáng laser có độ kết dính và chùm sáng cao.

– Laser bán dẫn: hay còn gọi là laser diot và đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống như: đọc đĩa Compact, máy in laser, làm bút chỉ bảng , máy chống trộm,…

Loại laser này khác với laser bán dẫn ở chỗ laser rắn sử dụng năng lượng ánh sáng làm nguồn bơm còn laser bán dẫn sử dụng nguồn điện làm nguồn bơm. Hiện này, laser bán dẫn có chi phí rẻ, kích thước nhỏ gọn và tiêu thụ năng lượng thấp.

4 Tác dụng và tác hại của tia laser trong đời sống

4.1 Những ứng dụng của tia laser trong đời sống

Ứng dụng trong y học: Tia laser được sử dụng làm dao mổ trong phẫu thuật vì dễ điều khiển, kiểm soát độ sâu và có diện tích tiếp xúc nhỏ. Tia laser có thể dùng phục hồi thị giác cho các trường hợp cận thị, kết hợp với sợi quang học để có thể chữa các bệnh về võng mạc, chuẩn đoán ung thư,….

Ứng dụng trong thẩm mĩ: Trong lĩnh vực này tia laser cũng có những ứng dụng rộng rãi như tái tạo bề mặt da, làm săn chắc da, điều trị các tổn thương sắc tốc trên da ( tàn nhan, đồi mồi, mụt ruồi), xóa bỏ hình xăm,…

Ứng dụng trong các ngành khác: Các vật liệu cứng như thạch anh và thủy tinh đều có thể ứng dụng tia laser để cắt. Súng laser được sử dụng trong các ngành bán hàng như quét mã vạch, trong xây dựng để ứng dụng đo đạc trong các loại máy đo khoảng cách, máy cân bằng laser,…

Ứng dụng trong khoa học và công nghệ: Tia laser được ứng dụng để nghiên cứu chuyển động Brown của các hạt. Máy bắn laser có thể đo được các chất gây ô nhiễm trong không khí,…

Ứng dụng trong quân đội: Công cụ tìm phạm vi laser được sử dụng để xác định khoảng cách đế đối tượng, máy bắn tia laser được sử dụng như một đèn chiếu sáng bí mật để theo dõi đối tượng với độ chính xác cao khi trinh sát ban đêm,…

4.2 Những tác hại của laser

Mặc dù được ứng dụng rộng rãi nhưng laser cũng có những lưu ý vì nó có thể gây ra những tác hại vô cùng lớn đối với chúng ta.

– Không được chiếu thẳng tia laser vào mắt vì tia có khả năng làm hỏng võng mạc, tổn thương đến mắt.

– Không sử dụng những đồ chơi có tia laser chiếu sáng dành cho trẻ em.

– Kiểm tra thông tin của sản phẩm theo thông tin của nhà sản xuất có đúng với tiêu chuẩn của quốc tế về độ an toàn phù hợp của tia laser trong sản phẩm.

Bài viết vừa rồi là những thông tin cơ bản về tia laser cũng như tác dụng và tác hại của chúng mang lại. Nếu có những thắc mắc vui lòng để lại ở phần bình luận để được giải đáp thắc mắc nhé!